Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) ogłosiła 2004 rok Międzynarodowym Rokiem Ryżu. Zboże to stanowi podstawę wyżywienia ponad połowy mieszkańców Ziemi. Jest uprawiane w 113 krajach na świecie na wszystkich, oprócz Antarktydy, kontynentach. Według danych ONZ, rocznie konsumuje się od 100 do 240 kg ryżu na osobę. Najwięcej spożywa się go w Azji. Ryż jest jednym z głównych składników diety dla 70 procent ludności świata. Jego spożycie zwiększa się w obu Amerykach i Afryce.
Udowodniono naukowo, że ryż obniża poziom cholesterolu we krwi, a więc może odgrywać niebagatelną rolę w profilaktyce rozwoju miażdżycy. W ryżu znajdują się witaminy: PP, B1,B2, E. Zboże to jest dobrym źródłem aminokwasów (cegiełek budujących białka naszego ciała) i jednym z głównych źródeł witaminy B6 (pirydoksyny). Ziarna ryżu mają niewiele soli mineralnych: mangan, cynk, kobalt, fluor i bardzo mało sodu. Dzięki temu ryż mogą jeść bez ograniczeń nawet chorzy na nerki, serce czy żołądek. Jest lekkostrawny, dlatego kleik z ryżu podaje się często jako pierwszy posiłek pacjentom po zabiegach chirurgicznych jamy brzusznej.
Symbol życia i płodności
Ryż jest uważany za symbol życia i płodności - to dlatego obsypuje się nim świeżo poślubionych małżonków. Już starożytni uważali go za świętość. Zdarzało się, że pierwszą bruzdę na polu, na którym hodowano ryż, orali królowie. To najpopularniejsze na świecie zboże pochodzi z Azji. Do tej pory sądzono, że po raz pierwszy ryż zaczęto uprawiać w Chinach. Jednak niedawno południowokoreańscy naukowcy natrafili na ziarna liczące co najmniej 15 tys. lat. Początki hodowli ryżu w Chinach szacowane są na 7 tys. lat p.n.e. W Indiach uprawiano go już 4 tys. lat temu. Ryż, choć nie jest rośliną wodną, jest hodowany na polach zalanych przepływającą wodą. Ten niecodzienny sposób uprawy spowodowany jest m.in. tym, że woda utrzymuje stałą temperaturę. W przeciwieństwie do gleby, nie reaguje szybko na zmiany temperatur, a także lepiej chroni przed szkodnikami. Woda dostarcza także tlenu korzeniom ryżowym. Jej poziom musi być jednak stale kontrolowany, tak aby ponad powierzchnię wody wystawała 1/3 rośliny, w przeciwnym razie ryż obumrze.
Do ryb, mięsa i warzyw
Ludzie uprawiają także tzw. ryż niezalewany, który rośnie na tarasach wykarczowanych wcześniej lasów. Ryż górski uprawia się m.in. w Indonezji, Kenii, na granicy Wybrzeża Kości Słoniowej i Gwinei. Istnieje około 8 tys. odmian ryżu. Według długości ziarna wyróżnia się trzy jego rodzaje: długoziarnisty, średnioziarnisty i krótkoziarnisty. Ze względu na wartości odżywcze, najbardziej cennym jest ryż brązowy, z którego usuwa się jedynie łuskę, pozostawiając najcenniejsze elementy odżywcze, wśród których dominują węglowodany. Ryż biały, tzw. polerowany, z którego usuwa się wierzchnie warstwy, jest mniej odżywczy. Jego nadmierne spożywanie może powodować chorobę beri-beri wynikającą z niedoboru w tych ziarnach witaminy B1. Poddając ryż działaniu pary wodnej pod wysokim ciśnieniem, otrzymuje się ryż parboiled - cenne składniki mineralne i odżywcze znajdujące się w łupinie przed jej usunięciem, zostają wtłoczone do wnętrza ziarna. Ryż wykorzystywany jest przede wszystkim jako roślina spożywcza. Ponieważ ma bardzo łagodny smak, znakomicie komponuje się z rybami, białym mięsem czy warzywami. Produkuje się z niego sake, arak i wino ryżowe. Najbardziej znanymi potrawami kuchni światowej, których składnikiem jest ryż, są włoskie risotto i japońskie sushi. To popularne zboże jest również wykorzystywane do wyrobu oleju, plastiku, papieru i słomy.
opracowała